De geschiedenis van de Kei op de Markt

Al anderhalve eeuw hèt symbool van volharding, saamhorigheid en innovatie

Deze tekst is gebaseerd op een verhaal van Lichtenvoordenaar Benno van Lochem die met zijn diepgravende research nieuwe feiten en gebeurtenissen boven water wist te halen en op informatie van de Vereniging voor Oudheidkunde Lichtenvoorde.

De geschiedenis van de kei
Jaren, misschien wel eeuwenlang, lag er op de Tongerlose heide tussen Café Hogenkamp op Het Veld in Lichtenvoorde en de Vragender Esch een enorme kei. De granieten reus kwam van oorsprong uit Zweden, meegevoerd door het natuurgeweld in de ijstijd. Als een markant punt was deze kei een wegwijzer op die grote heidevlakte. Bijzonder was hij zeker. Veel zwerfkeien waren door de jaren heen opgeruimd, meestal kapot geklopt tot wegverharding.

De kei van de Tongerlose heide was dit lot bespaard gebleven. Weggezakt in de moerassige grond was het vervoeren van de ruim 12.000 kilo wegende kolos geen peulenschil. De eerste die het probeerde, in 1817, was baron Theodorus de Smeth. Hij zag in de kei een prachtig ornament voor in zijn park Sonsbeek in Arnhem. Voor meer dan duizend gulden liet hij een speciale wagen bouwen waarmee de felbegeerde steen naar Arnhem vervoerd kon worden. Echter, geen enkele ketting bleek sterk genoeg om de steen op de wagen te hijsen. Zelfs 18 meegereisde paarden kregen het ding niet in beweging. 

Een latere poging zou zijn gedaan door de Grollenaren. Volgens de legende lukte het hen de steen een stukje op weg te krijgen maar liep deze na enige tijd opnieuw vast. Of dat waar is of Grolse wind, we zullen het nooit weten.

99 Lichtenvoordse schoenmakers lukte het wél
Het 25-jarig koningschap van Willem de Derde in 1874 was volgens een groep vooraanstaande Lichtenvoordenaren uit het koningsgezinde dorp een uitgelezen moment om de steen naar de Markt te slepen. Timmerman Roelof Buijnink kreeg de opdracht om een speciaal apparaat te bouwen. Een zware hefboom dan wel lierwagen voor het optillen en transporteren van de enorme kolos. Met twee knechten werkte hij maar liefst 5 dagen aan het apparaat. En met succes.

Een groep van 99 schoenmakers krijgt het met behulp van Buijninks apparaat wél voor elkaar. Ze tillen de steen uit het veen en weten hem vervolgens naar Lichtenvoorde te slepen. Een historische gebeurtenis die Lichtenvoordenaren tot op de dag van vandaag de geuzennaam ‘keienslöppers’ en het dorp de bijnaam ‘Keistad’ heeft opgeleverd.

De geschiedenis van de leeuw
Die kei zou mooi passen in een gemeentewapen, zo bedacht de gemeenteraad in 1874. Daar moest dan wel een beeld op van patroonheilige St. Crispinus, vonden de schoenlappers die hun heldendaad graag beloond wilden zien. Dat zag de raad niet zitten en uiteindelijk haalde men een tweedehands liggende leeuw uit Deventer. Een koningsteen met een leeuw erop, hoe mooi wil je het hebben voor een gemeentewapen?

Dat feest ging niet door; teveel koninklijke trekken voor zo’n dorp, bepaalde de raad van de hoge adel. Na wat jaren dimdammen valt de keuze uiteindelijk op een wapen samengesteld uit het wapen van het geslacht Bronkhorst. Een zilveren leeuw met gouden kroon en gouden nagels op een rode ondergrond flankeert een statige toren, verwijzend naar het inmiddels verdwenen kasteel Bronkhorst dat in 1277 in Lichtenvoorde werd gebouwd. 

Nu Lichtenvoorde een heus gemeentewapen had moest dit natuurlijk getoond worden. Daarom liet de gemeente in 1897 een tweede leeuw fabriceren die het wapenschild vasthoudt.

Ruim 60 jaar later, in 1963, gaat het echter helemaal mis met de dan al zieltogende leeuw. Vernielzuchtige jeugd takelt het beest zo toe dat ie de kermis amper overleeft. Al snel belandt het beeld in de gemeentewerf om later vernietigd te worden. Drie jaar lang moet de kei op de Markt het zonder zijn vaste compagnon stellen. De fundatie onder de steen blijkt in een erbarmelijke staat te zijn en kost de gemeente handenvol geld. Het is uiteindelijk de VVV die het initiatief neemt om een inzamelingsactie te starten onder de bevolking voor een nieuwe leeuw. En die komt er. 

De derde leeuw is maar liefst 1.80 meter hoog. In zijn linkerpoot houdt hij het wapenschild vast, met zijn rechter maakt hij een afwerend gebaar. ‘Waag het niet aan Lichtenvoorde te komen!‘, lijkt hij de toeschouwer toe te brullen.

Lichtenvoordse identiteit
Tot op de dag van vandaag is de grote kei in het centrum van het dorp met daarop de leeuw met wapenschild hét symbool van Lichtenvoorde. Vaak door kinderen beklommen, door toeristen gefotografeerd, mikpunt van spot in de sportieve ‘burenruzie’ met Groenlo maar bovenal onlosmakelijk verbonden met de Lichtenvoordse identiteit.

150 jaar Kei op de Markt in Lichtenvoorde, dat mag gevierd worden!