Rosie Nicoll, zoon Lowis en pup Barry tussen de werken 'Adam' (links) en 'Eve' van (groot)vader. Op de ezel nog 2 werken van Jonathan Nicoll.Foto: Rick Mellink
Rosie Nicoll, zoon Lowis en pup Barry tussen de werken 'Adam' (links) en 'Eve' van (groot)vader. Op de ezel nog 2 werken van Jonathan Nicoll.Foto: Rick Mellink

Adam en Eva via Facebook weer terug naar hun schepper

Algemeen

Doodgewaande kunstenaar van opmerkelijke schilderijen blijkt springlevend

Door Annekée Cuppers


LICHTENVOORDE/ARNHEM/DEAL – "Ik dacht, ik klap de achterbank van mijn bestelwagen neer, slaapzakje erom en ik schuif ze er zo in maar dat gaat met zulke afmetingen echt niet lukken."

De Arnhemse kunstenares Rosie Nicoll is bij Lokalen – ruimte voor creatief ondernemen om een paar schilderijen van haar vader, kunstenaar Jonathan Nicoll, op te halen. De doeken 'Adam' en 'Eve', elk 1.70 bij 1.70 en nog twee kleinere werken kwamen boven water bij het opruimen van het gemeentelijk kunstdepot. De werken vielen nog onder de oude BKR-regeling (zie kader) maar aangezien er in de administratie niets meer over Nicoll kon worden teruggevonden, was het vermoeden dat hij was overleden.

Niets bleek minder waar. Jonathan Nicoll, 76 jaar en woonachtig in het Engelse Deal, is nog springlevend en was erg blij te horen dat zijn werken nog bewaard zijn gebleven. Al was hij kennelijk de flinke afmetingen vergeten; tegen dochter Rosie zei hij dat de werken ongeveer een meter bij een meter waren.

Veiling
In het depot van de gemeente stond al jarenlang een voorraad kunstwerken opgeslagen die in het verleden de muren van het gemeentehuis sierden. De gemeente schakelde cultuur-hotspot Lokalen in om op 18 november een benefietveiling te organiseren en de werken ten bate van kunst- en cultuurdoeleinden in Oost Gelre te verkopen. Bij het inventariseren van de werken vielen die van Nicoll al op vanwege hun enorme afmetingen. Ook de naam 'Nicoll' deed bij Arthur Lurvink, initiatiefnemer van Lokalen, wel een belletje rinkelen. Hij sprak er met zijn ouders over en die wisten te vertellen dat William, een van Nicoll's zoons, vroeger regelmatig bij hen thuis over de vloer kwam. William was bevriend met Arthur's broer Marius en via Facebook kwam Arthur zo uiteindelijk in contact met Rosie, Jonathan's dochter die het dichtst in de buurt van Lichtenvoorde woont en de werken 'even zou komen ophalen'.

Het gezin Nicoll
De uit Engeland afkomstige Jonathan Nicoll woonde en werkte in de jaren zeventig in Lichtenvoorde. Rosie vertelt: "Mijn ouders hadden elkaar in Amsterdam leren kennen. Het was de hippietijd waarin veel kunstenaars zich bezig hielden met live preformance art waarbij de verschillende kunstdisciplines samenwerkten om te komen tot een product. Jonathan werkte aan het project 'schilderen op muziek' en leerde daar via via mijn moeder kennen. Het waren vrije geesten en ze hebben samen veel rondgetrokken in hun oude eendje, ook later toen de kinderen werden geboren. We hebben onder andere in Engeland, Griekenland, Tunesië en op Sardinië gewoond. In de jaren zeventig woonden mijn ouders in de Edisonstraat in Lichtenvoorde, het dorp waar mijn moeder was opgegroeid. Mijn vader had de woning naast de zijne gekraakt en gebruikte deze als atelierruimte. De werken 'Adam' en 'Eve' stammen ook uit deze periode en zijn hoogstwaarschijnlijk daar gemaakt. Ik kan me in ieder geval niet voorstellen dat hij daarmee heeft rondgetrokken, gezien hun afmetingen."

Uiteindelijk hield het huwelijk van Rosies ouders geen stand. "Mijn moeder ging met ons weer terug naar Lichtenvoorde, Jonathan trok naar Thailand waar hij nog een aantal jaren gewoond heeft. Tegenwoordig woont hij al weer zo'n 20 jaar in Wales. Hij is zijn hele leven erg productief geweest en door het rondtrekken zijn zijn werken op verschillende plekken op de wereld terecht gekomen. Het lijkt erop of hij nu aan het einde van zijn leven bezig is om zijn werk weer naar zich toe te halen, een soort overzicht te krijgen van zijn oeuvre. Hij was dan ook heel blij te horen dat ook deze werken nu weer naar hem toekomen."

Vormen en polariteiten
'Adam' en 'Eve' zijn gemaakt in de voor Jonathan zo kenmerkende geometrische stijl. "Mijn vader werkte veel in stilte en was altijd op zoek naar de polariteiten van het universum. De driehoeken, vierhoeken, zeshoeken, het zoeken naar de balans tussen licht en schaduw, het mannelijke en het vrouwelijke, alles werd nauwkeurig berekend en komt keer op keer terug. Er ging enorm veel tijd zitten in het opzetten van de werken, vader zou nooit zomaar eens iets spontaan doen. Het lijkt een herhaling van zetten maar als je zijn werk goed bekijkt, zie je dat hij het steeds een stukje verder neemt en speelt met de expansie van vormen. Jonathan kon ook hele mooie portretten schilderen, had een heel teder 'handschrift'. Ik heb hem vaak gevraagd waarom hij zich daar niet verder in ontwikkelde maar dat stukje hield hij toch vooral voor zichzelf. Misschien omdat hij zich daarmee altijd in de schaduw voelde staan van zijn grootvader, de bekende schilder Sir William Orpen (1878 -1931, red.) die een ongelofelijk goeie portretschilder was."

Miskend
"Mijn vader heeft altijd veel erkenning gekregen voor zijn werk maar heeft het zelf nooit zo goed kunnen verkopen. Het vraagt het nodige initiatief van een kunstenaar zelf om bijvoorbeeld een expositie op te zetten en te netwerken. Ook vindt Jonathan het lastig om afstand van zijn werk te doen en haalt hij er eer uit om op een bepaalde manier miskend te zijn en toch iedere keer weer door te gaan, alles te geven."

Hoe het nu verder gaat met 'Adam' en 'Eve' weet Rosie nog niet. "Ik ga eerst met mijn vader overleggen wat we ermee gaan doen, misschien wil hij ze wel aan een museum verkopen. Dan wil ik de doeken laten restaureren, iets wat hij zelf nooit nodig zou vinden. In zijn ogen horen kleine beschadigingen bij het leven van een schilderij. Maar het liefst zou ik ze thuis ophangen, als ik plek had. De werken zijn onmiskenbaar zijn stijl en ik ben buitengewoon trots op mijn vader."

BKR-regeling
De werken van Jonathan Nicoll die in het gemeentedepot stonden, bleken deel uit te maken van de oude BKR-regeling. Deze regeling voorzag in de jaren 70 en 80 kunstenaars van een uitkering. Als tegenprestatie moest de kunstenaar werk in bruikleen geven aan de gemeente. Deze regeling bestaat niet meer. Wettelijk is bepaald dat gemeentes die BKR-kunst willen afstoten, deze eerst weer moeten aanbieden aan de maker.

www.lokalen.info
www.rosienicoll.nl

Handtekening van Jonathan Nicoll. Foto: Annekée Cuppers
Oude details zijn bewaard gebleven. Foto: Annekée Cuppers
Het gezin Nicoll. Rosie op schoot bij moeder Marijke van de Gevel en Jonathan met Noah. Broer William was nog niet geboren. Foto: eigen foto

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant