Oost-Achterhoekse gemeenten stellen samen toekomstvisie op voor kerkgebouwen

Rijkssubsidie beschikbaar voor opstellen Kerkenvisie

Door Bernhard Harfsterkamp

AALTEN – Er zijn al enige jaren zorgen over de toekomst van de kerkgebouwen in de Oost-Achterhoek. Het aantal kerkgangers is in de afgelopen decennia gedaald, waardoor niet meer alle kerken worden gebruikt voor de godsdienstuitoefening. In 2018 maakte bijvoorbeeld de parochie St. Ludger bekend dat zes van de negen katholieke kerken in de gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk zullen sluiten. Dit bericht was aanleiding voor de Adviescommissie Cultuurhistorie van de gemeente Aalten om aan te dringen of het formuleren van een visie over hoe om te gaan met de leegkomende gebouwen. Omdat de drie gemeenten met erfgoedbeleid intensief samenwerken zullen zij nu ook samen een Kerkenvisie opstellen. Vanuit de rijksoverheid is hiervoor 25.000 euro voor elke gemeente ter beschikking gesteld.

Toekomstige bestemming kerken niet overal duidelijk
In de Oost-Achterhoek zijn er al goede voorbeelden van kerken, die een andere functie hebben gekregen, zoals de Koppelkerk in Bredevoort of de Oude Calixtus in Groenlo, die nog wel gebruikt wordt voor kerkdiensten, maar ook voor exposities en bijeenkomsten. De Jacobskerk op de Markt van Winterswijk ontwikkelt zich eveneens tot een multifunctioneel gebouw. Naast kerkdiensten worden er steeds meer culturele activiteiten georganiseerd. Begin dit jaar hield de gemeente Winterswijk er de traditionele nieuwjaarsbijeenkomst. In de Ontmoetingskerk in Dinxperlo worden woningen gebouwd. Daarnaast zijn er uiteraard kerken, die nog steeds gebruikt worden waarvoor ze bedoeld waren. In totaal gaat het in de Oost-Achterhoek om ongeveer 55 religieuze gebouwen: kerken, kloosterkapellen, synagogen, moskeeën en kerkelijke ensembles, zoals combinaties van kerk, pastorie en kerkhof. Een aantal daarvan zullen zeker een andere bestemming krijgen, al is nog niet duidelijk welke. De Kerkenvisie kan helpen om dit te verduidelijken.

Cultuurhistorische waarden gebouwen bepalen
De Kerkenvisie Oost-Achterhoek zal uit drie onderdelen bestaan. Voor alle gebouwen zal een cultuurhistorisch onderzoek worden uitgevoerd. Daarbij wordt in kaart gebracht wat de waarden van het gebouw zijn. Hoe monumentaal is het, hoe beeldbepalend, welke stedenbouwkundige en architectonische kenmerken zijn er, zijn er waardevolle interieurelementen, wat is de geschiedenis van het gebouw en hoe bijzonder is het. Volgens een bepaalde systematiek wordt daarna de waarde van het gebouw bepaald. Die waardering helpt om te bepalen wat een zinvol duurzaam toekomstig gebruik kan zijn. Een aantal gebouwen zullen zo waardevol zijn, dat behoud nodig is en dat er naar een goede functie gezocht moet worden. Andere gebrouwen zullen minder waardevol blijken en zouden zelfs in het uiterste geval in aanmerking kunnen komen voor sloop, waarna op zo'n plek bijvoorbeeld woningen kunnen worden ontwikkeld.

Voor drie kerken intensieve participatietrajecten
Over de kerkgebouwen zullen gesprekken gevoerd worden met de eigenaren en de gebruikers. Belangrijk is om inzicht te krijgen in wat eigenaren en gebruikers zelf als de toekomst van hun kerkgebouw zien op de korte en langere termijn. De drie gemeenten zullen zelf niet bepalen wat met de gebouwen gaat gebeuren. Gezocht wordt naar een gemeenschappelijke basis van waaruit oplossingen tot stand kunnen worden gebracht. Voor drie kerkgebouwen, in elke gemeente één, zal een intensiever participatietraject worden doorlopen. Hierbij worden ook andere lokale belanghebbenden en buurtbewoners betrokken. Hiervoor worden diverse werkbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens het opstellen van de kerkenvisie staan de gemeenten open, als er behoefte aan is, om al eerder gesprekken met eigenaren van de gebouwen te voeren over de toekomst ervan en wat de rol van de gemeente er bij kan zijn. Wie meer wil weten over de Kerkenvisie kan zich op donderdag 13 februari laten informeren op de Erfgoeddag 'Wi-j doet 't samen', die van 14.30 tot 20.30 uur in het Koptisch Orthodox Klooster in Lievelde wordt georganiseerd. Die visie is een van de onderwerpen die besproken wordt. Over de Kerkenvisie is een brochure beschikbaar, die opgevraagd kan worden bij de gemeenten. De werkzaamheden voor de verschillende onderdelen van de Kerkenvisie zullen in 2020 en 2021 uitgevoerd worden.