Robert Kwak in zijn domein, de trektelpost op de oude vuilnisbelt. Foto: Bernhard Harfsterkamp
Robert Kwak in zijn domein, de trektelpost op de oude vuilnisbelt. Foto: Bernhard Harfsterkamp

Voorkomen algemene vogelsoorten laat zien of basiskwaliteit natuur goed is

Algemeen

Boek gepresenteerd dat helpt bij werken met basiskwaliteit

Door Bernhard Harfsterkamp

Winterswijk – Op 11 mei gaat Robert Kwak met pensioen. Hij is in Winterswijk bekend als een van de actieve leden van de Vogelwerkgroep Zuidoost Achterhoek. De laatste dertien jaar werkte hij voor de Vogelbescherming Nederland. Sinds 2018 is hij vrijgesteld om te werken aan de basiskwaliteit natuur in Nederland. Op 21 april werd hier een symposium gehouden over hoe deze basiskwaliteit vorm kan worden gegeven. Daarbij werd het boek “Nederlandse vogels in hun domein” gepresenteerd. Het zal een belangrijk hulpmiddel worden bij het nagaan of de basiskwaliteit op orde is in de domeinen, de landschappen, van Nederland.

Gewone soorten weer gewoon laten worden
Met de basiskwaliteit voor natuur zal Robert Kwak zeker bezig blijven. “In het voorjaar van 2015 is het idee gelanceerd. Vanaf 2018 kon ik er alle aandacht aan besteden.” Algemene basiskwaliteit betekent dat in een landschap alle algemene vogels, broedvogel in lente en zomer en standvogel of wintergast in de winter, in voldoende mate voorkomen. Het gaat daarbij voor de Oost-Achterhoek om landschappen als hoogveen, heide, heidebebossing, oud bos, oude hoevenlandschap (boerenland), heideontginningen, beekdalen en dorpen in een coulisselandschap. Elk type heeft zijn kenmerkende soorten. “Het boek gaat over algemene soorten om een lans te breken voor goede basiscondities waardoor gewone soorten weer gewoon kunnen worden.” De aandacht moet niet gericht zijn of de soorten er wel voorkomen, maar of die condities goed zijn. Voor vogels in het dorp zijn voldoende groen en een goed beheer daarvan belangrijk, evenals het tegengaan van verstening.

Algemene vogels in het dorp en op het boerenland onder druk
“Het boek 'Nederlandse vogels in hun domein' is hetzelfde als de 'Vogelatlas van Nederland'", zegt Kwak, “Maar dan anders opgezet.” In de atlas, in 2018 uitgegeven door de SOVON (Stichting Ornothologisch Veldonderzoek Nederland) werd de actuele stand van vogels gepresenteerd, gebaseerd op de vele inventarisatiegegevens die beschikbaar waren. Daarom geeft het boek een betrouwbaar overzicht van het voorkomen. Uit de atlas bleek dat het goed ging met de vogels van water en moeras, maar slecht met vogels in de dorpen en steden en in het boerenland. Gewone soorten als de huismus zijn in aantal sterk verminderd. Een ooit algemene soort in het boerenland als de veldleeuwerik is nagenoeg verdwenen en van een gewone weidevogel als de kieviten zijn de aantallen gedaald. De atlas was gericht op de aantallen, in het nieuwe boek worden diezelfde vogels geplaatst in de domeinen (landschappen) waarin ze voorkomen. Daarbij ligt de nadruk op de algemene soorten. Duidelijk wordt aangegeven wat nodig is om die vogels algemeen te laten zijn of weer te laten worden. Voor het boerenland zijn verdroging, verdwijnen van landschapselementen en vermesting (te veel stikstof) de bedreigende factoren. Kwak constateert dat er in de landbouw steeds meer initiatieven zijn om daar wat aan te doen, zoals het invoeren van kringlooplandbouw.

'Driegemeentenpunt'
Het boek is bedoeld voor beleidsmakers (ambtenaren, politici), medewerkers van waterschappen, bosgroepen en terreinbeherende natuurorganisaties. “Voor iedereen die invloed kan hebben op het beheer van de landschappen”, zegt Robert Kwak. Hij schreef het boek samen met Jip Louwe Kooijmans. Vele anderen hebben tekstbijdragen geleverd, maar de beide schrijvers zijn eindverantwoordelijk. Kwak hoopt dat er overal gebiedsregisseurs komen die de algemene basiskwaliteit natuur volgen. In gemeenten zou dat een ecoloog kunnen zijn. Hoe je die basiskwaliteit praktisch kunt toepassen wordt nog verder bekeken door Kwak, samen met Anton Stortelder, die mede met hem gewerkt heeft aan de basiskwaliteit natuur in Gelderland. Daarvoor heb je alle 'gebiedspartijen' nodig, zoals de boeren en andere grondeigenaren, de gemeente, het waterschap en terreinbeherende natuurorganisaties. De gemeenten Aalten, Oost Gelre en Winterswijk willen meewerken aan een proefproject. Het wordt uitgevoerd nabij het Vragenderveen en het Klooster, waar de grenzen van drie gemeenten elkaar raken.

Afscheidsbijeenkomst met presentatie kloek boek
Het symposium en de presentatie van een kloek boek waren tevens een soort van afscheidsbijeenkomst voor Robert Kwak vanwege zijn naderende pensioen. Dat betekent niet dat het vanaf dinsdag gedaan is met het werk. Als vrijwilliger zal hij bij de Vogelwerkgroep wekelijks te vinden zijn op de trektelpost op de oude vuilnisbelt. In 2021 volgt hij gedurende het hele jaar de trek. Niet alleen de najaarstrek, die al in juni begint. Ook de voorjaarstrek, waarbij de terugkeer van de trekvogels wordt gevolgd. “De laatste weken vliegt er nauwelijks wat over. Dat koufront zorgt ervoor dat ze nog niet naar Nederland zijn doorgevlogen”, zegt Robert Kwak. “Juni wordt apart. De laatste trekvogels keren terug en de eerste, zoals kievit en spreeuw, die al klaar zijn met het broeden, verzamelen zich om naar het zuiden te vliegen.”

Liever praten en tellen dan schrijven en lezen
Robert Kwak zegt een hekel te hebben aan schrijven en lezen. Het liefst praat hij en dat doet hij als het over de natuur gaat in Nederland vol enthousiasme. Ideeën hoe het anders kan heeft hij voldoende en daarvoor maakt hij graag anderen net zo enthousiast. Toch heeft in zijn werkzame leven bijgedragen aan vele boeken en publicaties. In 2018 publiceerde de Vogelwerkgroep Zuidoost Achterhoek nog zijn boek 'Een eeuw broedvogels in het Korenburgerveen', dat alom werd gewaardeerd. Met meewerken aan boeken is hij zelfs nog niet klaar, want in 2024 moet de Avifauna verschijnen over de vogels in de Oost-Achterhoek, waarin alles over de vogelstand in heden en verleden in dit gebied wordt beschreven. Daar heeft Robert Kwak vanaf dinsdag meer tijd voor. Het liefst staat hij echter ergens in het landschap om vogels te tellen. Als hij begeleid wordt door anderen praat hij dan ondertussen graag en veel over onderwerpen als de natuurkwaliteit.

Basiskwaliteit natuur in de bebouwde omgeving kan verbeterd worden. Foto: Bernhard Harfsterkamp

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant