Expositie ‘VROUW’ onderwerp van gesprek

Werken zouden shockerend zijn

Door Kyra Broshuis

OOST GELRE - ‘Shockerende kunst’, zo noemen sommige mensen de afbeeldingen van de Oost Gelrese kunstenaressen Astrid Vredegoor uit Lichtenvoorde en Cynthia van Wijngaarden uit Zieuwent. Samen met kunstenares Natasja Scharenborg uit Groenlo hadden zij, op verzoek van de gemeente Oost Gelre, een expositie ingericht in het gemeentehuis. De expositie, met als titel ‘Vrouw’, is speciaal voor ‘Orange the World’ en omvat zo’n 20 unieke kunstwerken. “Orange the World’ is een 16-daagse periode van actie tegen geweld tegen vrouwen. Over de hele wereld doen organisaties mee. Onder andere door een gebouw, brug, fontein, standbeeld of ander object uit te lichten, een Orange the World vlag uit te hangen en/of een evenement of actie te organiseren. Oost Gelre vraagt daar voor het derde achtereenvolgende jaar aandacht voor. Dat gebeurt door het oranje aanlichten van de Calixtusbasiliek in Groenlo en de Werenfriduskerk in Zieuwent. Én dus met de speciale kunstexpositie ‘VROUW’ in gemeentehuis en bibliotheek Lichtenvoorde.

Expostie heringericht
Maar de zorgvuldig ingericht expositie is door de gemeente gewijzigd. Dit omdat er berichten binnen kwamen dat mensen zich storen aan kunstwerken van Vredegoor en Van Wijngaarden. Deze zouden als schokkend worden ervaren. Bij de werken van Astrid Vredegoor gaat het dan vooral om het werk ‘Perfection’ wat een naakte vrouw met een geamputeerde borst laat zien. Bij de werken van Van Wijngaarden gaat het om objecten die gezien kunnen worden als het vrouwelijk geslachtsdeel.

‘Vertrutting’
Cynthia van Wijngaarden zegt wel enigszins te begrijpen dat dat receptiemedewerkers in bescherming worden genomen door de gemeente. “Want agressie is natuurlijk het laatste wat we willen. Zeker gezien de actie waar het om gaat: geweld tegen vrouwen. Maar het feit dat binnen 24 uur na het ophangen van de kunst er al zoveel heftige reacties zijn, zet bij mij ook heel veel vraagtekens. Het laat zien dat er een “vertrutting” gaande is in onze maatschappij. Ogenschijnlijke kuisheid terwijl onder andere de seksuele intimidatie jegens vrouwen en meisjes een steeds groter probleem aan het worden is.” Aan het gesprek met gemeentesecretaris Jeroen Heerkens heeft Van Wijngaarden een goed gevoel overgehouden. “Hij was ons natuurlijk wel uitleg verschuldigd en heeft ook excuses aangeboden voor het feit dat de werken waren verhangen zonder ons hiervan op de hoogte te stellen. Dat vond ik ook echt niet kunnen. Die werken van ons drieën waren niet zomaar opgehangen; deze waren zo gecombineerd dat ze elkaar aanvullen en versterken. Uiteindelijk zijn we tot een compromis gekomen en zijn de meest shockerende werken verplaatst naar de wand rechts van de receptie. Ik vind het wel jammer. Kunst is er om discussies uit te lokken, mensen aan het denken te zetten. En de werken die dat blijkbaar doen, hangen nu minder in het zicht van de wachtenden.

Van de andere kant zijn deze nu wel vanaf buiten te zien.” Voor Van Wijngaarden is het belangrijk dat bezoekers van de expositie gaan nadenken over het vrouw zijn, het mentale en fysieke geweld dat nog steeds plaatsvindt tegen vrouwen en de positie van de vrouw in onze samenleving. Maar het is ook gewoon een mooie expositie met kunst in diverse disciplines. De expositie is in de bibliotheek ook in een wat intieme setting te zien.”

Minder krachtig
Kunstenaar Astrid Vredegoor begrijpt dat een expositie in een openbaar gebouw lastig is omdat mensen onvrijwillig geconfronteerd worden met de kunst. “Maar juist een expo tegen onderdrukking van en geweld tegen vrouwen moet je juist alle ruimte geven. Ik heb ook aangeboden om met de betreffende ambtenaren en bezoekers het gesprek aan te gaan. Het gesprek met de gemeente zelf is goed gegaan maar achteraf vind ik het niet zo netjes van de gemeentesecretaris dat hij het op agressie jegens de baliemedewerkers gooide en dat de medewerkers vragen zouden moeten beantwoorden over onze werken. Ik vind het persoonlijk een gemis aan communicatie vanuit de gemeente. Zij hadden van tevoren een intern bericht uit moeten doen over wat er tentoongesteld zou worden.” Na de herindeling is de expo minder krachtig geworden, zo zegt Vredegoor. “Wij hebben er uren aan gewerkt om een evenwichtige expo in te richten en nu is die heel anders.” De kunstenaar roept de mensen op om vooral zelf te komen kijken om zo thuis of in de werkomgeving de discussie aan te zwengelen. “Geweld tegen vrouwen moet gestopt worden en dat bereik onder andere door er over te praten. Het is ook belangrijk dat mannen begrijpen wat hun uitspraken of hun gedrag bij vrouwen teweeg brengt.”

Betuttelend
Het werk van kunstenaar Natasja Scharenborg werd niet als aanstootgevend gezien, zij was ook niet aanwezig bij het gesprek met de gemeente. Scharenborg zegt wel achter haar collega’s te staan. “ We exposeren alle drie met ons werk in het gemeentehuis en de bibliotheek. Voorafgaand hebben we de expositie samen ingericht, zorgvuldig keuzes gemaakt betreffende onze werken en gezocht naar een inhoudelijke samenhang. Dat de gemeente vervolgens zonder overleg ons werk heeft verhangen, dat vonden we respectloos. Ook mijn werk hadden ze anders samengesteld en opgehangen. Zoiets doe je niet, was met ons in overleg gegaan.” Over de vermeende aanstootgevendheid van de werken van Vredegoor van Van Wijngaarden zegt Scharenborg dat het een eenzijdig geluid en een eenzijdige actie is geweest. “Ik heb vernomen dat er ook interne discussies waren ontstaan. Misschien was de reden van de expositie niet duidelijk? Begrepen zij niet dat we aandacht vroegen voor de landelijke campagne? Ons werk sluit aan bij dit thema en we willen juist ons werk tonen om daarover samen in gesprek te gaan. Jammer dat mensen dan al snel een mening vormen zonder zich vooraf erin verdiept te hebben. Het komt bij mij als ‘betuttelend’ over. En kunst is niet bedoeld om over te betuttelen. Kunst is er gewoon, je neemt het waar en het zet je vervolgens aan tot denken, kunst daagt je soms uit, trekt je uit je comfort zone, of doet soms stof op waaien, laat je buiten bestaande kaders denken. Daar mag je een mening over vormen. En niet over of het wel of niet mag blijven hangen, dan schiet je je doel voorbij. En met name in deze context waarbij er aandacht wordt gevraagd voor de campagne ‘geweld tegen vrouwen’, is het onbegrijpelijk dat het werk weggehaald is en op een andere plek moest hangen.”

Gemeente nodigt uit
In een reactie laat de gemeente weten helemaal achter de tentoonstelling te staan. “Geweld tegen vrouwen is onacceptabel! De tentoonstelling is bedoeld om het gesprek op gang te brengen. Dat is gelukt. Zelfs op zo’n manier dat de gemeente zich genoodzaakt voelde om tot een beperkte herinrichting over te gaan”, zegt directeur Jeroen Heerkens. “Alle kunstwerken zijn nog steeds openbaar toegankelijk. Feit blijft dat het een openbaar gebouw is waar iedereen toegang toe heeft en wij hiermee rekening moeten en willen houden. De kunstenaars zijn direct op de hoogte gesteld van het feit dat kunstwerken werden omgewisseld. In het licht van de hele tentoonstelling was het verwisselen van kunstwerken misschien niet zo handig”, zegt Heerkens. “Maar we moesten handelen. Zowel van binnen als van buiten het gemeentehuis kregen we opmerkingen over bepaalde stukken. Om te voorkomen dat dit zich zou vertalen in agressie tegen onze mensen achter de balie, hebben we het besluit genomen om kunstwerken te verhangen.” Over de opmerking van de kunstenaars over de (interne) communicatie zegt Heerkens het volgende: ““Zelfs als we intern hadden gecommuniceerd, dan nog hadden we de kunstwerken omgewisseld. Onze medewerkers moeten wel veilig hun werk kunnen doen.”

De gemeente nodigt iedereen uit om te komen kijken naar de tentoonstelling die nog tot 10 december te zien is. De expositie ‘VROUW’ is afgelopen vrijdag geopend en de kunstwerken in het gemeentehuis in Lichtenvoorde zijn nog tot 10 december te zien. Ook in de bibliotheek in Lichtenvoorde zijn werken van de drie kunstenaars te zien.