Nieuwbouw Antoniushove en Rapenburgerhof: Zorg voor nu en voor de toekomst

LICHTENVOORDE - Aanstaande vrijdag vindt voor bewoners de officiële opening plaats van het nieuwe Antoniushove en Rapenburgerhof van ouderenzorgorganisatie Careaz. Een prachtig nieuw woon-zorgcomplex op de hoek van de Rapenburgsestraat en Varsseveldseweg in Lichtenvoorde, waarvoor de eerste plannen al in 2016 ontstonden. Het nieuwe complex is onder andere geïnspireerd op de villa Van Basten Batenburg en het klooster/meisjesschool die hier in het verleden stonden. Maar niet alleen het gebouw is klaar voor de toekomst, ook de manier waarop zorg wordt verleend. Ingrid Wolbert, bestuurder van Careaz, vertelt wat er zoal verandert en waarom dit noodzakelijk, maar ook voor iedereen wennen is.

Door Annekée Cuppers

De grootste verandering bij Antoniushove en Rapenburgerhof zit niet zozeer in de grotere woningen met meer privacy en keuzemogelijkheden, zoals het zelf bepalen waar en wanneer er gegeten wordt. En ook niet in het vervangen van een receptie door gastvrouwen. De grootste verandering is de manier waarop Careaz aankijkt tegen de zorg voor (kwetsbare) ouderen. “Ouderen wonen niet meer op ons werk, maar wij werken in hun huis. Dat vraagt om een andere manier van zorg verlenen en ontvangen dan hoe we dit voorheen allemaal gewend waren. Verpleeghuizen hebben hun oorsprong in de ziekenhuizen waarbij personeel werd geleerd de volledige zorg voor de patiënt uit handen te nemen. De insteek nu is dat de bewoners zoveel mogelijk zelf de regie over hun eigen leven in handen houden en we in principe alleen nog de zorg leveren waarvoor iemand geïndiceerd is. Een hele omslag die veel aanpassing vraagt, niet alleen van de medewerkers maar ook van de bewoners en hun familie.”

Maatschappelijke verandering
Aan de basis van de andere manier waarop binnen Careaz zorg wordt verleend, ligt het Programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO). Dit programma dat komt vanuit het ministerie voor Langdurige Zorg, geeft richting aan de grote maatschappelijke verandering die op het gebied van ouderenzorg noodzakelijk is. Wolbert licht toe: “Om voldoende personeel te hebben om alle ouderen te kunnen verzorgen zou anno 2022 één op de 7 werkenden in Nederland in de zorg werkzaam moeten zijn. Dit aantal loopt door de vergrijzing de komende jaren op naar 1 op de 6 en bij ongewijzigd beleid in 2040 naar 1 op de 4 en zelfs naar 1 op de 3 in 2060. Dat houdt in dat de uitgaven op zorg, nu al de grootste uitgavenpost van de overheid, in 20 jaar tijd zouden verdubbelen. Dat zou betekenen dat onze kleinkinderen straks de helft van hun inkomen moeten afdragen om dan voor alle ouderen voldoende zorg te kunnen leveren.”

Meer regie
De stijgende zorgkosten en het gebrek aan personeel zijn niet de enige redenen waarom de verpleeghuiszorg aan verandering toe is. “De mensen van nu, de bewoners van de toekomst, zijn meer gericht op het behouden van hun zelfstandigheid en de eigen regie over het leven en hun gezondheid. Ze gaan erop uit om dingen te ondernemen, hebben hun sociale contacten. Ze blijven vaak langer thuis wonen, overleggen met de dokter over de mogelijkheden en willen het liefst zoveel mogelijk doorleven zoals ze dat altijd deden. Dat vraagt om een meer persoonsgerichte aanpak en die zie je in Antoniushove terug in bijvoorbeeld de manier waarop we omgaan met de warme maaltijd. Die wordt niet meer standaard op een vast tijdstip geserveerd maar is zover voorbereid dat die alleen nog maar hoeft te worden opgewarmd. Op die manier kun je zelf kiezen wanneer en ook waar je wilt eten; in je eigen appartement, buurtkamer of samen met anderen in het Grand Café.”

‘Ouderen
wonen niet
meer op ons
werk, maar
wij werken
in hun huis’

Flink wennen 
Ouderen krijgen in het nieuwe woon-zorgcomplex dus meer ruimte om zelf de regie te voeren over hun eigen leven. Dat zal voor de bewoners die van de tijdelijke locatie aan de Kievitstraat en de locatie Patronaatshof zijn gekomen en hun familieleden best wennen zijn. Hoe zijn de ervaringen tot nu toe? “Normaal gesproken komt er een nieuwe bewoner bij de groep, nu zijn we allemaal nieuw, zowel de bewoners als de medewerkers. Dat is inderdaad voor iedereen flink wennen gebleken, zeker als je voor een deel ook nog te maken hebt met mensen met (beginnende) dementie of een andere cognitieve beperking. In eerste instantie was er voor eind oktober een officiële opening gepland. Dat bleek te ambitieus gedacht, iedereen had meer tijd nodig om zijn draai te vinden in de nieuwe situatie.”

Rol van de familie
Met de nieuwe zorgaanpak verandert ook de rol van de familieleden van de bewoners van Antoniushove en Rapenburgerhof. Vader of moeder is niet langer ‘opgenomen’ maar woont in een eigen appartement met eigen voorzieningen, een eigen voordeur en brievenbus. “Je moet het zien alsof je familielid nog gewoon thuis woont alleen nu binnen een beschermde woonomgeving met de benodigde 24-uur zorg dichtbij. Dat houdt in dat familie die de bewoner bezoekt zelf koffie maakt, bloemen op de vaas zet, de afwas doet, etc. Wij zijn er voor de zorg die vanuit de Wet Langdurige Zorg of vanuit de zorgverzekering is vastgesteld. Dat betekent dat we soms zaken moeten loslaten die we eerder zo normaal vonden om erbij te doen en ongevraagd hebben overgenomen van bewoners of hun familie. Dat is best een lastig proces want hoe ga je dat allemaal doen als bewoners op verschillende momenten en verschillende plekken hun maaltijd gebruiken? Iedereen binnen de organisatie onderstreept het belang van een zo groot mogelijke zelfstandigheid en het ruimte geven aan wat er voor de verschillende bewoners toe doet, een stuk zingeving waar we binnen onze organisatie al langer mee bezig zijn. Maar hoe ga je dat in de praktijk vormgeven? Dat proces vraagt om scherp blijven op wat er wel of niet goed gaat en continue ontwikkelen en bijsturen. Het is een geleidelijk proces naar een nieuwe situatie.”

‘Nieuwe
technologieën
kunnen veel
bijdragen in
het leveren
van zorg’

Technologische mogelijkheden
Een ander aspect dat opvalt is het gebruik van de nieuwste technieken in het nieuwe woon-zorgcomplex. Zo past de verlichting zich automatisch aan het dag- en nachtritme van de bewoners aan en kunnen deuren door middel van een tag worden geopend. “De wet Zorg en Dwang voorziet erin dat mensen in een verpleeghuis niet meer mogen worden opgesloten, ook bewoners met dementie niet. Door goed te kijken naar wat iemand nog aan kan, kun je bewoners die meer vrijheid aankunnen door middel van een armband met een voorgeprogrammeerde tag deze ruimte ook geven. Ook familieleden hebben een tag waarmee ze, ook ‘s avonds als de deuren van de centrale ingang gesloten zijn, naar binnen kunnen. Nieuwe technologieën kunnen veel bijdragen in het leveren van zorg, maar het heeft zo zijn kinderziektes en dat is soms nog best spannend. En je moet ermee om leren gaan, al is dat straks voor de volgende generatie ouderen veel makkelijker, omdat zij daar al weer meer mee vertrouwd zijn geraakt.”

Middenin de maatschappij
Al in het oude Antoniushove was Careaz gestopt met een bemande receptie en ook in het nieuwe woon-zorgcomplex is deze niet voorzien. “De gebouwen zijn voor iedereen vrij toegankelijk. Je kunt er een kopje koffie drinken of een maaltijd gebruiken in het restaurant. Of aanbellen bij een bewoner die je wilt bezoeken. In de toekomst zullen er ook weer activiteiten georganiseerd worden waar ook ouderen uit de omgeving bij aan kunnen sluiten. Zo willen we met het nieuwe woon-zorgcomplex zoveel mogelijk middenin de maatschappij staan.”

Vrijwilligers
Organisatie breed telt Careaz zo’n 600 vrijwilligers. Een flink aantal maar dat mogen er volgens Wolbert nog veel meer zijn. “Vrijwilligers voegen enorm veel waarde toe aan het welzijn van onze bewoners. Ze gaan fietsen met een bewoner die dit niet meer zelfstandig kan, nemen een stukje mantelzorg over van iemand wiens kinderen ver weg wonen of zetten bijvoorbeeld krulspelden in. Helaas zien we ook de vergrijzing in ons vrijwilligersbestand toenemen en blijft de aanwas vanuit de jonge gepensioneerden wat achter. Zij zijn individualistischer ingesteld en opgevoed met het idee dat je vooral van het leven moet genieten. Iets wat we als maatschappij zelf ook enorm gestimuleerd hebben. Daarbij hebben veel vijftigers en veertigers van nu én de zorg voor hun kinderen én voor hun ouders. De zogenaamde sandwichgeneratie die daarbij vaak ook nog weinig broers en zussen heeft om de zorg voor hun ouders mee te delen. Dat maakt het lastiger om ook nog vrijwilligerswerk te doen. Vanuit de gemeente en het voortgezet onderwijs lopen er projecten om jongeren voor vrijwilligerswerk in de zorg te enthousiasmeren en tegelijkertijd werkervaring op te laten doen op sociaal maatschappelijk vlak. Jongere mensen denken vaak dat het leeftijdsverschil met ouderen te groot is maar onze ervaring leert dat als de klik er eenmaal is, leeftijd helemaal niet meer zo belangrijk is.”

‘Hoe ga je
straks een
zorgeloze
oude dag
beleven?
Daar moet
je nu al over
nadenken’

Toekomstvisie
Wolbert realiseert zich dat het implementeren van de nieuwe aanpak veel vraagt van alle betrokkenen, maar benadrukt dat de maatschappij hierin zelf ook een taak heeft. “De zorg van de toekomst begint nu met de bewustwording dat het anders moet. Je ziet dat de kosten en het werk door een steeds kleinere groep moeten worden opgevangen en op termijn alleen nog kan worden geleverd daar waar dat echt nodig is. Ook al lijkt het nog ver weg, toch is het belangrijk om nu al bezig te zijn met zaken als ‘Hoe richt ik straks mijn huis in’ en ‘Hoe kan ik zo lang mogelijk zelfstandig en actief blijven?’. En door nieuwe technologieën te omarmen. Want we willen allemaal graag een zorgeloze oude dag beleven en hoe die straks is ingevuld, daar moeten we nú al over nadenken.”