Joep ter Haar plantsoen krijgt herdenkingsmonument dankzij AVOG

LICHTENVOOORDE - Op de dag dat de 18 corsogroepen trots hun 35 dahlia kunstobjecten tentoonstellen als alternatief voor het reeds in april gecancelde Bloemencorso wordt in het Joep ter Haar-plantsoen het monument ‘Klein Engeland’ onthuld. Theo Leemreize van de Stichting 4 en 5 mei Lichtenvoorde over het initiatief dat in samenwerking en op initiatief van het AVOG-Crashmuseum te Lievelde wordt uitgevoerd. “Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het luchtruim van de Achterhoek een belangrijke vliegroute voor vele tienduizenden geallieerde vliegtuigen. Niet elk vliegtuig kon de vlucht voltooien. Ruim 400 vliegtuigen zijn in de Achterhoek neergestort. Verzetsstrijders in en rond Lichtenvoorde speelden een belangrijke rol om bemanningsleden van gecrashte vliegtuigen een veilig heenkomen te bieden. Lichtenvoorde werd daarom ook wel ‘Klein Engeland’ genoemd.”

Door Henri Walterbos

Herdenkingsmonument
Het was begin 2020 toen het bestuur van de Stichting AVOG Crash Museum (AVOG) contact met de Stichting 4 en 5 mei Lichtenvoorde opnam. “Zij hadden ‘een gaaf propellerblad’ van een B-24 Liberator Bommenwerper in bezit waarvoor ze een bijzondere bestemming in gedachten hadden. De propeller is afkomstig van een 4-motorige Amerikaanse B24-bommenwerper die in 1944 in de Achterhoek is gecrashed. De bemanning van het vliegtuig heeft de crash overleefd trouwens. De AVOG vroeg ons om hulp bij het realiseren ervan. Een mooi initiatief waaraan wij graag meewerkten. We zaten op dezelfde lijn; het realiseren van een monument als eerbetoon aan alle bemanningsleden en aan alle inwoners die zich op welke wijze dan ook hebben ingezet voor onze vrijheid in de Tweede Wereldoorlog. Wij werden gevraagd de coördinatie hiervan op ons te nemen.”

Het was begin 2020 al bekend dat het plantsoen gelegen tegenover de Gert Reindersstraat en de Hendrik Leemreizestraat de naam Joep ter Haar plantsoen zou krijgen, vernoemd naar de Lichtenvoordse verzetsheld. Een plek was daarom snel gevonden. “Op deze manier en op deze plek worden drie helden die een belangrijke rol gespeeld hebben in het voormalige verzet in Lichtenvoorde samen geëerd. Ons voorstel om in dit plantsoen een herdenkingsmonument te plaatsen werd enthousiast ondersteund door de gemeente Oost Gelre.”

Jan Geerdinck van het crashmuseum hoort Theo aan, knikt en bevestigt zijn lezing. “De laatste tien, vijftien jaar zijn in Nederland vaker plekken uitgezocht waar een bommenwerper neergegaan is en men daar propellerbladen plaatste, indien gevonden. In de veertig jaar die wij bestaan hadden we een aantal propellerbladen over die in de opslag stonden, waarvan we niet wisten wat we er mee moesten doen. Het verhaal van Joep ter Haar, oftewel Piloten Joep, kende ik goed. Toen leek het me leuk om zo’n propellerblad te plaatsen op de Algemene Begraafplaats waar die 23 bemanningsleden liggen begraven of ergens ter ere van Piloten Joep. Toen heb ik me gewend tot Theo, die het direct interessant leek. Dat het nu komt te staan op deze plek is prachtig.”

De ontwikkelingen gingen vervolgens snel. Na goedkeuring en enthousiasme van de gemeente werd Frans Rensing ingeschakeld om te zorgen voor een poer, het restaureren en plaatsen van de propeller op de poer. “Wat hij toen nog niet kon bevroeden was dat de propeller en de poer lange tijd onder zijn hoede bleven in verband met de coronamaatregelen waardoor plaatsing steeds uitgesteld moest worden.”

Plaquette
Bij de propeller wordt ook een plaquette onthuld. “De tekst hierop is een verwijzing naar de pilotenlijn waardoor Lichtenvoorde de geuzennaam ‘Klein Engeland kreeg’. De bemanning van neergeschoten vliegtuigen die hun ‘crash’ overleefden en neerkwamen in Twente en de Achterhoek, én ontsnapte krijgsgevangenen, kwamen via een netwerk veelal in Lichtenvoorde terecht. De lokale bevolking zorgde voor eten. Onder meer via overvallen op het distributiekantoor, valse voedselbonnen, giften, illegale slachtingen en er werd kleding en onderdak verschaft. En alles met gevaar voor eigen leven. Als de kust veilig leek werden ze veelal per trein begeleid naar Limburg of Noord-Brabant om van daaruit terug te keren naar bevrijd gebied. Niet altijd hebben de bemanningsleden een crash overleefd. Onder andere op het kerkhof in Lichtenvoorde zijn 23 jonge gesneuvelde geallieerde soldaten begraven.”

Eerbetoon
“Dit monument is een eerbetoon aan alle bemanningsleden en aan alle inwoners die zich op welke wijze dan ook hebben ingezet voor onze vrijheid. Het is dan ook een mooi moment dat, na maandenlang uitstel, op kermiszondag om 10.00 uur dit cadeau onthuld kan worden door burgemeester Annette Bronsvoort en de voorzitter van AVOG Jan Geerdinck. Iedereen die zich hierbij betrokken voelt kan dit bijwonen, uiteraard met inachtneming van de 1,5 meter maatregel. En mooi dat bezoekers van de Dahlia Kunstobjectenroute deze middag hierbij stil kunnen staan. Het is hartstikke mooi geworden. Er komt ook nog licht bij.” De plaquette zal onthuld worden door Vlinder Kruip (14), achterkleinkind van verzetsheld Joop Kruip, hoofdrolspeelster in de docufilm ‘Vlinder op zoek naar Vrijheid’ en speelster in de theatervoorstelling Spiegelingen die 2022 in de Hamalandhal plaatsvindt.