Droogte weet van geen ophouden
LICHTENVOORDE - Waar rond deze tijd van het jaar kinderen slootje springen, spelen ze nu in de nog steeds droge sloten. Maar niet iedereen past zich zo makkelijk aan, aan dit bijzonder droge klimaatfenomeen. Hoe gaat het met de flora en fauna rondom Lichtenvoorde, met een grondwaterstand die op sommige plekken onder de kritische grens is gedaald. Moeten we ons zorgen maken? En kunnen we zelf iets doen?
Tekst Dinès Quist
Foto's Jos Betting
Meer dan 4000 km aan rivieren, beken en sloten staat droog in de Achterhoek en Liemers. Het neerslagtekort is volgens Waterschap Rijn en IJssel 400 millimeter. Dat is ongeveer de helft van de hoeveelheid regen die normaal gesproken valt in een jaar. Maar hoe erg is dat eigenlijk?
Boswachter Dirk van den Brink kent het bosgebied in de Achterhoek als geen ander en heeft een droogte van deze omvang, in de 27 jaar dat hij voor Staatsbosbeheer werkt, nog niet eerder meegemaakt. Toch maakt hij zich nog geen grote zorgen. "De flora en fauna zijn taai en kunnen een stootje hebben. Een keer in de tien jaar zo'n droge periode overleven de meeste planten en dieren nog wel, maar dit moeten we niet elke twee jaar hebben. Vogels en zoogdieren vinden nog genoeg plekken waar water is. Voor de waterdieren is het een ander verhaal. Er zijn heel wat vissen gesneuveld door de opgedroogde sloten. De vissen die het overleefd hebben in de poelen waar nog wel water staat, zullen op een gegeven moment de sloten wel weer inzwemmen. Maar dan moet het toch echt een keer gaan regenen."
Aaltense Goor staat droog
Het Aaltense Goor met zijn 80 hectare is één van de 1000 bosgebieden waar de boswachter actief is. "De veld-orchideeën die dit gebied typeren, hebben het zwaar door de droogte. De bloeiers, in het normaliter natte gebied, willen met hun voeten in het water staan maar vinden alleen maar droog zand. Ook de berken hebben het moeilijk, zij wortelen dicht onder de oppervlakte en daar is nauwelijks water. Door de aanhoudende droogte gaan ze zwak de winter in en liggen ziektes op de loer. De beuk heeft van de zomer zijn blad al laten vallen en knoppen gevormd, ik ben bang dat het knoppen zijn voor komend jaar. Hopelijk hebben ze genoeg kracht om volgend jaar nieuwe knoppen te maken. Wat de werkelijke schade is van de droogte kunnen we in het voorjaar pas zien." Tot die tijd kan boswachter Van den Brink de regen wel uit de lucht kijken. "Een leuk regentje hebben we nodig, het liefst een dag of tien achter elkaar en dan net iets meer dan motregen zodat het water goed de grond in kan zakken. Geen hoosbuien, de grond is keihard dan loopt het meteen de sloten in en via de beken naar de IJssel en dan ben je het water kwijt."
Voordelen
Het is niet alleen maar kommer en kwel, de droogte heeft ook zo zijn voordelen. Veel poelen in de Achterhoek zijn amfibieën-poelen. Zo'n 20 jaar geleden zijn deze aangelegd om met name de boomkikker terug in de Achterhoek te krijgen. "Om de drie á vier jaar moeten deze poelen een keer droog vallen zodat de vissen niet te groot worden, zij hebben de kikkereitjes namelijk op hun menu staan," vertelt Van den Brink. Praktisch heeft de droogte ook zo zijn voordelen. "Het onderhouden en snoeien van de wilgen ging dit jaar een stuk makkelijker, de normaal drassige grond was nu droog dus we konden er goed bij komen. Waar we in deze tijd van het jaar speciaal materieel nodig hebben om hout te oogsten en te maaien konden we nu met onze eigen tractor het terrein op."
KlimaatKlaor
De verwachting is dat deze uitzonderlijke droogte geen uitzondering blijft. Dus zullen we mee moeten bewegen met het veranderende klimaat. Om ervoor te zorgen dat de hoeveelheid water in Oost Gelre in balans gebracht wordt, is 'KlimaatKlaor' in het leven geroepen. De gemeente en het waterschap hebben gebiedsmakelaar Richard Trenning aangesteld om plannen rondom groen, bodem, water en klimaat in en om Lichtenvoorde te helpen realiseren. Een hele uitdaging want de extremen worden groter. Dat ontmoedigt Trenning allerminst, hij ziet oplossingen. Al moet het initiatief wel van de burger komen. "Droogte en wateroverlast wisselen elkaar af, dat vraagt om een actieve aanpak. Iedereen heeft op zijn eigen manier te maken met de gevolgen van de weersextremen, of je nu een ondernemer bent of inwoner op alle gebied kan er actie ondernomen worden om de effecten van de klimaatverandering op te vangen. In het klein en in het groot. Wij helpen daarbij door middel van advies, communicatie, netwerken en financiën."
Lichtenvoorde gevoelig voor uitersten
Trenning heeft niet het makkelijkste gebied onder zijn hoede. De ligging van Lichtenvoorde maakt dat het gebied extreem gevoelig is voor de twee uitersten, droogte en wateroverlast. "We hebben hier droge grond en dan hebben we ook nog eens te maken met het 20 meter hoger gelegen Vragender. Daardoor is het water moeilijk te reguleren. Bij hevige regenval rolt het water van de heuvel af en stroomt Lichtenvoorde vol." Het afgelopen jaar zijn er vier retentiegebieden aangelegd als buffer voor hevige regenval. Deze waterbekkens zijn tevens belangrijk voor flora en fauna. Voor de viervoeters legt KlimaatKlaor ook zogenaamde stapstenen aan, verbindingen tussen natuurgebieden zodat deze makkelijk overbrugd kunnen door de dieren. Daardoor wordt hun leefgebied aanzienlijk vergroot.
De aanleg van een knijpstuw in de Visserijbeek is één van de oplossingen die het water gereguleerd door de watergangen van Lichtenvoorde loodst en bij droogte langer vasthoudt. Kortom slim inrichten van natuurgebieden voor droge en natte periodes is de sleutel naar een klimaatvriendelijke toekomst. "Toch kunnen we niet alles beïnvloeden", zegt Trenning. "We zullen moeten accepteren dat Lichtenvoorde zo nu en dan te maken heeft met te veel of te weinig water." Een forse bui kan al snel 90.000 liter water per hectare achterlaten, dit kan ons rioolstelsel nog aan. Volgens de Nederlandse norm mag het rioolsysteem 5 tot 6 keer per jaar ontoereikend zijn. Dan loopt het riool vol en stroomt het water de straten in. De verwachting is dat de buien extremer worden en we vaker met dit soort buien te maken zullen krijgen. Dan hebben we onze retentiegebieden hard nodig. Het is dus maar goed dat de gemeente en zijn inwoners, Lichtenvoorde klaar maakt voor het veranderende klimaat.
Bronnen: www.NEN3215.nl, www.klimaatklaor.nl, www.wrij.nl
