De Vier Winden: een zeldzaamheid

Een van de weinige molens in Nederland die nog in werking is

Door Barbara Pavinati

VRAGENDER - Wie in Oost Gelre is er niet groot mee geworden? Met de pannenkoeken gebakken van het meel van korenmolen De Vier Winden? De geel met rode molen op de witte papieren verpakking lacht je uitnodigend toe. Maar wie en wat schuilen daarachter? Kennen we de geschiedenis van de molen allemaal wel? En hoe zit het precies met het meel waarvan vele gezinnen smikkelen en smullen?

Hier alvast een tip van de sluier, verteld door molenaar Henk Klein Gunnewiek: "Het recept bestaat al sinds 1974 en bevat een geheime combinatie van tarwebloem en boekweit. Inmiddels zijn er zes verschillende soorten pannenkoekenmeel in omloop, maar de originele wordt het meest verkocht." Naast het pannenkoekenmeel staat de molen vooral bekend om zijn muesli, maar er wordt ook ander waar geleverd. Henk: "De molen is begonnen met zes producten, maar inmiddels maken we er meer dan honderd. Van hele granen tot meelmixen, van brooddecoratie tot steen-gemalen. Ook worden er diverse broodbak- en cakemixen verkocht. Er is veel vraag naar. We leveren meel van tarwe, rogge, boekweit en spelt aan bakkers, slagers en (streek)winkels in heel Nederland, maar voornamelijk in het oosten van het land."

'Gek van molens'
"In 1980 begon ik als molenaar bij De Vier Winden," vertelt Henk die nu na ruim vijfendertig werkzame jaren gepensioneerd, maar nog steeds regelmatig actief bij de molen betrokken is. "Deze molen is een van de weinige in Nederland die in werking is. Dit is een echt bedrijf. De meeste andere molens worden draaiende gehouden door vrijwilligers. Op het moment zijn er zo'n dertig tot veertig in gebruik in heel Nederland. Rond 1900 waren er zo'n 10.000 molens in Nederland, nu 1000. De meeste zijn monumenten. Er zijn er rond 1950 door de opkomst van diesel- en elektromotoren heel veel afgebroken. Ze waren toen niet meer nodig. Door de vasthoudendheid en doorzetting van de familie Gunnewick draait deze molen nog. Zij zijn gek van molens."

Opgesplitst
De geschiedenis gaat verder terug en brengt ons naar 1862. Toen stond er een ander exemplaar aan de Winterswijkseweg: een grondzeiler. De naam verraadt gelijk de soort molen: een die gebouwd is op de grond. Hij kwam in 1881 in handen van de familie Gunnewick en werd in 1958 afgebroken, omdat hij niet genoeg wind meer ving. Op een tien meter hoge onderbouw werd een molen uit Groningen geregeld. En zo veranderde de grondzeiler in een stellingmolen met de naam De Vier Winden. Daarvoor heette hij de 'Weijenborgs Mölle', omdat hij toen in handen was van de familie Weijenborg. Jarenlang maalden de molenstenen veevoer. Tot 1974, toen werd het bedrijf opgesplitst in de fabriek Gunnewick Mengvoeders voor het veevoer en molen De Vier Winden voor het bakkersmeel. De broers Jan en Frans Gunnewick verdelen de taken goed: Jan beheerde de veevoerfabriek en Frans de molen. Inmiddels wordt de fabriek gerund door de zonen van Jan. George Pijnappel is molenaar/bedrijfsleider van de molen waar hij werkt met Peter Rotink en Simon Goossens. In de winkel werken een aantal vriendelijke dames en meisjes.

Zeldzaamheid
Vanaf de jaren tachtig is er langzaamaan een winkel ontstaan bij de molen die inmiddels 101 producten kent. Ze worden gemaakt met echte molenstenen, die vroeger alleen werden aangedreven door de wind. Vandaag de dag zorgt grotendeels elektriciteit ervoor dat ze aan het werk zijn. Er is een periode geweest dat de stenen maalden met behulp van een dieselmotor. Maar die tijd is inmiddels lang vervlogen.

De molen in Vragender is nu een zeldzaamheid, maar dat is niet altijd zo geweest: "Rond 1935 kon mijn schoonvader Frans Gunnewick zo'n achttien molens zien in de buurt, nu zijn in Oost Gelre alleen die van Harreveld en Bredevoort nog over," weet Henk. Molen De vier Winden heeft een kwaliteitscertificaat en krijgt regelmatig controle van de voedsel- en warenautoriteit. Op zaterdag worden er rondleidingen (op afspraak) gegeven waarin Henk uitgebreid ingaat op de werking en geschiedenis van de molen.

gunnewickdevierwinden.nl

[Kader]

Jaartallen

1862 – Weijenborgs Mölle in handen van de familie Weijenborg

1881 – De molen komt in bezit van de familie Gunnewick

1958- Grondzeiler wordt stellingmolen De Vier Winden

1974- Splitsing Gunnewick Mengvoeders en molen De Vier Winden