Houtzagerij Nahuis komt weer op stoom

GROENLO- De historische stoomhoutzagerij Nahuis, de enige nog werkende stoomhoutzagerij in Nederland, raakt weer op stoom. Het bestuur van de zagerij is lang bezig geweest met de aanschaf van een nieuwe stoomketel; De vrijwilligers zijn bezig met het restaureren van het ketelhuis, het vervangen van de rookkanalen onder de ketel en het afkoppelen en aansluiten van de leidingen e.d.. Het restaureren van de schoorsteen is inmiddels uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf uit Groningen. Er werden subsidies aangevraagd en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed kwam de ketel beoordelen.

Door Kyra Broshuis

“En daarmee werd alles anders”, vertelt voorzitter Peter te Plate van de stichting. “De Rijksdienst vond het eeuwig zonde om originele delen van de houtzagerij te vervangen. Juist omdat we de enige stoomhoutzagerij in het land zijn. Op verzoek van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed hebben we een klinknagelonderzoek laten uitvoeren. Daarvoor moest de ketel uit het ketelhuis gehaald worden; dat had nogal wat voeten in de aarde want dat moest via het dak gebeuren. Bovendien werd er asbest gevonden in de laag leem boven op de ketel. Uit het onderzoek bleek het staal van de ketel (rondom de klinknagelgaten), helemaal vrij te zijn van haarscheuren, dat hadden we nooit verwacht en dat was dan ook een hele welkome verrassing.”

Heidens karwei
“Voor het onderzoek hebben we er ± 45 klinknagels uit gehaald”, laat aldus Jan Scharenborg weten. “Een heidens karwei omdat je die er voorzichtig en randje voor randje uit moet boren. Met eigen vrijwilligers en vakmensen van gespecialiseerde bedrijven, hebben ze in de ketel gezeten om de klinknagels er weer in te zetten. Op de ouderwetse manier, met luchtdruk. Nu de klinknagels er opnieuw ingezet zijn en de ketel afgeperst en goedgekeurd is kan de ketel er, weer, 40 jaar tegen. Het is goed dat we de hele ketel uit het ketelhuis hebben gehaald. Zo werd pas echt de schade goed zichtbaar die door de tand des tijds was ontstaan. De wanden en de rookkanalen evenals de ondersteuning van de ketel waren heel slecht, dat hebben we inmiddels vervangen.”

Penningmeester Jos Huurneman is blij dat de ketel behouden kon worden. “Het was ontzettend veel werk, maar het is fantastisch dat het gelukt is. We hebben een subsidie van Leader gekregen voor een nieuwe ketel maar zijn met de organisatie om de tafel gegaan om de plannen bij te stellen. Zowel Leader als de Provincie zijn opgetogen dat we de originele ketel konden behouden. Wat we nu gedaan hebben, het proberen te behouden van de originele ketel heeft veel tijd, energie en geld gekost, maar is beter dan het oorspronkelijke plan om de ketel te vervangen.”

Samenwerken
Inmiddels is ook de bekende schoorsteen gerestaureerd en is de houtzagerij binnenkort weer klaar om ‘onder stoom’ te gaan, zoals dat heet. Maar dat betekent niet dat de vrijwilligers nu klaar zijn. “Nee, dat zijn we nooit”, lachen de drie mannen. “De ketel zit er weer in, maar alles moet nog aangesloten worden. Omdat er gewerkt wordt met stoom, moet er voor het aansluiten van de stoomleidingen een gespecialiseerde bedrijf komen. Water en elektra kunnen we eventueel zelf, dit in samenwerking met een installatiebedrijf uit Groenlo. We hebben hier een uniek museum dat we graag meer bekendheid willen geven. Met Ronald Wopereis onderzoeken we de mogelijkheden om samen te werken met het GOLS-station. We willen hier op het museumterrein ook een stuk spoor plaatsen, precies zoals dat hier vroeger lag. Er zijn ook gesprekken met museum Buurtspoorweg in Haaksbergen om te kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen.” De Stoomhoutzagerij is blij met de medewerking van het Openluchtmuseum in Arnhem. Dat museum heeft ooit al eens alles in kaart gebracht van de stoomhoutzagerij met de bedoeling het in Groenlo weg te halen en in Arnhem weer op te bouwen. “Dat hebben onze voorgangers gelukkig weten te voorkomen. We hebben wel veel aan al die informatie en zijn nu druk bezig met de digitalisering; straks kunnen bezoekers middels een QR-code zien hoe het inwendige van de machines eruitziet. Dit gebeurt in samenwerking met IQ Media, die ook onze website gaat vernieuwen.”

Film
Met 45 vakbekwame vrijwilligers wordt hard gewerkt om alles klaar te maken voor het nieuwe seizoen. “Komende zaterdag, 4 mei, zijn we weer geopend. Er wordt wel gezaagd maar nog niet op stoom. We hopen dit jaar nog een enkele keer volledig, dus met stoom, te kunnen draaien. Als er niets tegenzit, kunnen we volgend jaar een compleet seizoen draaien. De ZSOM heeft alles in beeld gebracht, daar gaan we dan ook een film van vertonen aan de bezoekers.” Met het nieuwe Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog dat in Groenlo verrijst, zullen er nog meer toeristen naar de stad komen. “En hopelijk ook naar dit museum. Het is absoluut de moeite waard. Dit is heel mooi cultureel erfgoed, dat willen we graag in stand houden!”

Dit jaar zijn de open dagen op 4 mei, 1 juni, 15 juni, 13 en 27 juli, 10 en 24 augustus en 14 en 28 september.

www.stoomzagerij.nl